Gisteren kocht ik het boek ‘God als misvatting’ van de bioloog Richard Dawkins. Het leest als een spannende roman en ik kan het iedereen aanbevelen. Zowel wanneer je 100% gelovig als 100% atheïst bent, en alles daar tussenin.
Eerder schreef ik hoe belangrijk het voor mij is om EN-EN te kunnen leven. Ik ben EN gelovig EN atheïst. Denk nu niet dat ik daarmee een gelovige atheïist of een atheïstische gelovige ben. EN-EN laat toe dat je beide volledig bent.
Ik denk ook dat je volledig atheïst moet zijn om volledig gelovig te kunnen zijn. Het omgekeerde is denk ik niet van toepassing.
Wat maakt het boek van Dawkins zo indrukwekkend, en waarom was het in 2006 een internationale bestseller?
Ik denk dat het te maken heeft met zijn glasheldere redeneringen. In 2 pagina’s veegt hij de 5 godsbewijzen van Thomas van Acquino van tafel. Niet door te schelden of laatdunkend te doen, maar gewoon door redeneren. Waarom heeft Thomas van Acquino, die toch een zeer intelligent mens was, dit zelf niet gezien. Omdat hij een OF-OF mens was. Hij was niet in staat tot het atheïstische standpunt te komen. Anders had hij dat zelf ook binnen 5 minuten kunnen bedenken.
Een van de bezwaren van Dawkins tegen het godsgeloof is dan ook dat je daarmee luie wetenschappers kweekt. Wat je niet begrijpt is van God en hoef je niet verder te onderzoeken. Dankzij dit gelovige standpunt zijn in de geschiedenis een paar 100 miljoen mensen veel te vroeg en met onnodig veel lijden gestorven.
Een ander argument dat hij steeds noemde en dat ik zelf als 14-jarige ook al beseft was dat het verplaatsen van de schepping naar een scheppende God niets oplost omdat je nog steeds God moet verklaren. En dan nog wel een God nog oneindig veel complexer is dan de natuur zelf. Dawkins maakt duidelijk (voor wie onbevangen mee wil denken) dat evolutie op basis van natuurlijke selectie in combinatie met de statistiek van grote aantallen tot een minder onwaarschijnlijk scenario leidt dan dat van een scheppende God.
Belangrijk doel van het boek, dat wordt in de inleiding al aangekondigd, is het ‘bekeren’ (mijn woord) van de lezer tot het atheïsme. Nu is dat bij mij niet moeilijk want ik ben al atheïst.
In het boek gaat Dawkins in op die grote groep van mensen die zeggen dat ze niet in een persoonlijke God geloven maar menen dat er toch wel ‘iets’ is. Of de agnosten die al te veel respect tonen voor de gelovige. Ik heb mij zelf afgevraagd of ik ook tot die groep hoor.
Dat zou dan makkelijk zijn. Als het zo uitkomt ben ik atheïst en op een ander moment bid ik oprecht het Onze Vader. Nu is er niets op tegen dat iets makkelijk is. Zowel in het geloof als in allerlei esoterische stromen heerst de opvatting dat iets wat waardevol is moeilijk en slechts na lange tijd is te bereiken. Ik heb altijd het tegenovergestelde gedacht en ervaren.
Ik denk dat ik volgens de norm van Dawkins wel zou behoren tot de groep die van 2 walletjes eet. Dawkins is dan ook, net als veel gelovige mensen een OF-OF mens.
Wanneer je heel enthousiast bent voor een boek dan is dat mooi.
Tegelijkertijd is het ook goed (en prettig) om te zoeken naar de denkfouten.
Welke denkfout maakt Dawkins nu. Eigenlijk dezelfde denkfout die veel natuurwetenschappers maken die het hebben over snaar-theorieën en parrallelle universums, zaken die Dawkins als mogelijk nuttig acht. Om de wereld te verklaren hebben zij geen moeite met de gekromde ruimte of het uitdeiende heelal. Tegelijkertijd staan ze niet toe dat er naast de zichtbare wezens ook wezens zijn die ook binnen de natuurlijke orde vallen maar niet direct voor ons zichtbaar zijn.
Of je die wezens nu kabouters noemt of engelen dat doet er niet toe.
Ik begrijp wel dat Dawkins een afkeer heeft van ‘dat hebben de kaboutertjes of engelen gedaan’. Ik vind dat ook een bijgelovig standpunt, de 21-ste eeuw onwaardig. Maar om nu te zeggen ik zie ze niet en daarom bestaan ze niet, dat is voor mij ook een onwetenschappelijk standpunt.
Vandaar het grote belang dat ik hecht aan de EN-EN houding in alle fasen en facetten van het leven.
En wie een OF-OF mens is zou moeten beseffen dat hij groot voordeel kan doen wanneer hij de krachten bundelt met een andere OF.
Stel ik zie geen kabouters en ik ontmoet een mens die wel kabouters ziet. Dit is een prachtige kans om mijn natuurwetenschappelijke onderzoeksmethode toe te passen. Als die andere mens bereidt is mijn vragen te beantwoorden en in te gaan op mijn verzoeken tot het uitvoeren van experimenten dan ontdekken we samen misschien wel iets wat voor ons beiden nieuw is.
Als ik de autobiografie van Rudolf Steiner lees dan is hij tot zijn 40-ste jaar een EN-EN mens geweest en is toen langzaam weggeleden in het OF-OF moeras. Hij communiceerde niet echt meer met de stroom die niets van zijn opvattingen wilde weten. In zijn voordrachten verlaagt hij zich dan steeds vaker tot schimpscheuten en denigrerende opmerkingen over mensen die hem niet begrijpen.
Wie zich verstopt achter ‘dat voel ik nu eenmaal zo’, of ‘zij begrijpen mij niet’, of ‘dat kun je pas na een lange scholingsweg ervaren’, die onttrekt zich aan het redelijke gesprek en verliest ook alle recht van spreken.
Kan een elf bestaand zonder dat je in God gelooft. Impliceert het een het ander. Niet als je evolutionair denkt. Als ik kijk naar de rijkdom aan wezen in de natuur en uitga van evolutie en niet van schepping, dan is het niet zo’n grote stap om het bestaan van een elf te kunnen denken. Een elf die niet is geschapen maar is geëevolueerd. Kan ik accepteren dat de mens tegenover mij die elf kan waarnemen en dat ik dat niet kan?
Dawkins trapt dus in de valkuil waar zo velen nietsvermoedend ingetrapt zijn: die van het bijgeloof dat enkel kan bestaan wat zichtbaar is. Zichtbaar staat dan voor alles wat je kunt waarnemen met al je zintuigen en zielevermogens.
Doet dit laatste iets af aan de waarde van zijn boek. Voor mij niet. Hij laat zien dat het atheïstische standpunt het meest waarschijnlijke is en dat het gelovige standpunt meer problemen oproept dan dat het oplost. Wie als gelovige meent dat hij geen verantwoording hoeft af te leggen van zijn niet-rationele opvatting heeft het volkomen mis. Wie geen verantwoording meent te hoeven afleggen plaatst zich buiten het gesprek en maakt zich bespottelijk.
Ik ben deze ochtend begonnen met het bidden van een Onze Vader en een Weesgegroetje. Niet voor alle zekerheid en ook niet om iets te ontvangen maar als een begroeting van alle wezens die ik niet kan zien of ervaren maar voor wier bestaan ik ruimte maak in mijn ziel. Opdat niemand ongenoemd en in vergetelheid achterblijft.
Ga ik nu bidden in plaats van antibiotica innemen? Wie inmiddels begrijpt wat ik bedoel met de EN-EN mens kan zelf het antwoord geven.